Centrum Promieniowania Synchrotronowego to jednostka międzywydziałowa Uniwersytetu Jagiellońskiego powołana w 2009 roku. Jej głównym i strategicznym celem jest budowa Narodowego Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS, a w dalszej perspektywie udostępnienie naukowcom źródła promieniowania synchrotronowego oraz prowadzenie badań naukowych i technologicznych w różnych dziedzinach wiedzy.

Synchrotron będzie pierwszym w Polsce urządzeniem o ogromnej liczbie zastosowań badawczych, począwszy od fizyki, medycyny, geologii, aż po archeologię i historię sztuki.

Badania na synchrotronach prowadzą do przełomowych odkryć w wielu dziedzinach nauki (przyczyniły się do przyznania kilku nagród Nobla) oraz wpływają na wzrost innowacyjności i konkurencyjności gospodarek w krajach, w których funkcjonują. Synchrotron zostanie oddany grupom badawczym do użytkowania w 2015 roku.

Naukowcy z Centrum Promieniowania Synchrotronowego uczestniczą również w innych projektach badawczych, które wspierają projekt kluczowy, czyli budowę synchrotronu:

• „PLGrid Plus". Zespół SOLARIS wspólnie z naukowcami z polskich uczelni uczestniczy w projekcie, którego celem jest wsparcie informatyczne polskich zespołów naukowych w prowadzeniu badań. Działania w ramach projektu „PLGrid Plus" umożliwią stworzenie zaplecza sprzętowo-programistycznego dla obsługi prac badawczych prowadzonych przy pomocy promieniowania synchrotronowego.

• „Swiss Light Source Performance Improvement Project". Dr Piotr Tracz, koordynator akceleratora liniowego z zespołu SOLARIS, realizował projekt, który dotyczył poprawy optyki pierścienia akumulacyjnego, redukcji niekorzystnych efektów nieliniowości sieci optycznej dla poprawy parametrów wiązki elektronowej oraz optymalizacji procesu iniekcji wiązki do pierścienia akumulacyjnego.

• Badania mechanizmów ferroelektryczności. Dr Adriana Wawrzyniak, koordynator ds. utrzymania i rozwoju akceleratorów w zespole SOLARIS, uczestniczyła m.in. w projekcie „Badania mechanizmów ferroelektryczności w układach molekularnych zbudowanych z chiralnych liniowych molekuł i achiralnych bananopodobnych". Wyniki tych badań są znaczącym wkładem do wiedzy na temat porządkowania takich układów w polu elektrycznym, co jest ważnym zagadnieniem z punktu widzenia zastosowań w wyświetlaczach LCD.

• DYNASYNC. Dr Marcin Zając, koordynator linii eksperymentalnej miękkiego promieniowania rentgenowskiego w zespole SOLARIS, był współuczestnikiem projektów międzynarodowych DYNASYNC oraz krajowych realizowanych w dziedzinie fizyki powierzchni, takich jak dynamika i magnetyzm w nanoskali.

Centrum Promieniowania Synchrotronowego blisko współpracuje z zagranicznymi ośrodkami synchrotronowymi, takimi jak: MAX IV Laboratory (Szwecja), Elettra (Włochy), CELLS – ALBA Synchrotron (Hiszpania), Swiss Light Source (Szwajcaria). Strategicznym partnerem dla zespołu SOLARIS jest ośrodek synchrotronowy MAX IV Laboratory przy Uniwersytecie w Lund (Szwecja). który realizuje jeden z najbardziej zaawansowanych na świecie projektów – budowę dwóch synchrotronów oraz lasera na swobodnych elektronach. Efektem tej współpracy jest możliwość korzystania z wiedzy eksperckiej oraz know-how w trakcie budowy polskiego synchrotronu, który będzie repliką szwedzkiego. Pracownicy centrum wraz z Instytutem Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera PAN współpracują także ze szwajcarskim ośrodkiem Paul Scherrer Institut (PSI), prowadząc testy końcowe stacji eksperymentalnej dla polskiego synchrotronu.

Na każdym etapie budowy synchrotronu naukowcy z SOLARIS współpracują z Krajowym Konsorcjum Polski Synchrotron, w którym skupiają się przedstawiciele 36 uczelni oraz instytutów naukowo-badawczych z całej Polski. Podobnego typu współdziałanie realizowane jest również w porozumieniu z Polskim Towarzystwem Promieniowania Synchrotronowego (PTPS), w którego pracach uczestniczy ponad 150 naukowców.

Prof. Marek Stankiewicz – profesor nauk fizycznych w Instytucie Fizyki UJ, od 2010 roku dyrektor Centrum Promieniowania Synchrotronowego UJ. Autor, współautor oraz realizator wielu projektów krajowych i międzynarodowych, m.in.: projektu budowy pierwszego polskiego synchrotronu oraz projektów: „Laboratorium Ultraszybkich Procesów", „Rozwój technik i systemów pozwalających na ciągłą charakteryzację impulsów lasera na swobodnych elektronach" i „The Attosecond Project".

Jest wykonawcą i uczestnikiem polskich, szwedzkich, francuskich i brytyjskich projektów w dziedzinie fizyki atomowej i molekularnej z zastosowaniem laserów, laserów dużej mocy, impulsów attosekundowych oraz promieniowania synchrotronowego. Profesor Stankiewicz ma na swoim koncie 64 publikacje w międzynarodowych recenzowanych czasopismach naukowych oraz siedem patentów. Jest także projektantem systemów aparatury doświadczalnej m.in. do wytwarzania naddźwiękowej wiązki molekularnej, analizatorów energii elektronów, analizatorów czasu przelotu, układów pomiaru widma fluorescencji oraz projektantem licznych układów aparatury wysokiej próżni.

Dr Adriana Wawrzyniak – doktor nauk fizycznych, pracuje w Centrum Promieniowania Synchrotronowego jako koordynator ds. utrzymania i rozwoju akceleratorów. Przez cztery lata przebywała w szwedzkim ośrodku synchrotronowym w Lund (MAX IV Laboratory), przygotowując się do pracy nad uruchomieniem polskiego synchrotronu. Jej aktualne zainteresowania naukowe koncentrują się wokół tematyki akceleratorów cząstek, projektowania sieci magnetycznej akceleratorów liniowych, kołowych oraz linii transferowych.

Pracuje również nad optymalizacją parametrów pozwalających na uzyskanie wysokiej wydajności pracy synchrotronu, co wymaga zaawansowanych obliczeń komputerowych dynamiki wiązki elektronowej. Te pasje badawcze mają praktyczne zastosowanie podczas pracy nad projektem polskiego synchrotronu.