Widok zawartości stron
Widok zawartości stron
Widok zawartości stron
Socjologia współczesnej literatury polskiej
Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego wzięli udział w największych badaniach literatury polskiej wydanej po 1989 roku. Ich analizy stworzyły fundament nowej dyscypliny naukowej – socjologii literatury.
Więcej o nauce?! Dołącz do profilu strony. www NAUKA.uj.edu.pl na Facebooku
Profesor Przemysław Czapliński w recenzji naukowej podręcznika akademickiego, który powstał w ramach projektu „Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre'a Bourdieu" napisał: „to książka pionierska i przełomowa. Pionierska, ponieważ jej autorzy jako pierwsi w polskim piśmiennictwie przeprowadzili analizę polskiego życia literackiego ostatnich dwudziestu pięciu lat przy użyciu metodologii Pierre'a Bourdieu. Przełomowa, ponieważ po tej publikacji badania nad polską literaturą nie będą mogły być takie same". Podręcznik jest podsumowaniem projektu, w ramach którego powołano zespół kulturoznawców, socjologów i literaturoznawców w celu stworzenia podwalin pod nową transdyscyplinę badawczą, czyli socjologię literatury.
Celem badań była aplikacja metodologii Pierre'a Bourdieu do analizy polskiej literatury po 1989 roku. Punktem wyjścia stało się przekonanie, że literatura polska tego okresu jest przedmiotem idealnie nadającym się do badań socjologicznych i kulturoznawczych. Jest tak głównie ze względu na szereg znaczących przemian jakie dokonały się w otoczeniu piszących i wydających książki, tak przemian regionalnych, np. upadek komunizmu, narodziny gospodarki wolnorynkowej i przystąpienie do Unii Europejskiej, jak i ponadregionalnych, wśród których warto wskazać globalizację i rozwój mediów, ze szczególnym uwzględnieniem mediów cyfrowych. Zmiany w skali makro wpłynęły na radykalne przemiany w samym obszarze literatury (badacze określają je mianem - pole literackie): rozwój nowych instytucji (nagród, festiwali), ewolucję działalności wydawnictw, pojawienie się nowych aktorów – agentów literackich, specjalistów PR-u, redaktorów prowadzących. Warte zbadania okazały się także elementy marketingowego funkcjonowania książki, rozwój rynku księgarskiego i strategii sprzedaży, jak również sposoby kreowania wizerunku pisarzy. Jednym z podstawowych dociekań zespołu badawczego stało się określenie i zrozumienie wpływu wymienionych czynników na głównych aktorów – wydawców, pisarzy, redaktorów, krytyków.
Autorzy i autorki raportu posługiwali się w projekcie narzędziami i słownikiem Pierre'a Bourdieu. Badania – zgodnie z zaleceniami francuskiego socjologa – składały się z trzech etapów. Analizie poddana została najpierw pozycja i rozwój w czasie pola literackiego w odniesieniu do innych obszarów życia społecznego (władzy, ekonomii, edukacji, mediów). Następną fazę stanowiło badanie wewnętrznej struktury pola literackiego, prawideł nim rządzących, relacji między pozycjami zajmowanymi przez jednostki i grupy oraz reguł gry obowiązujących w polu. Kolejna operacja, jakiej dokonał zespół badawczy, to analiza genezy habitusów pisarzy i pisarek, czyli systemu dyspozycji (w teorii Bourdieu sposobów postrzegania świata, reguł zachowania i myślenia) głównych aktorów pola literackiego. Wyniki badań opublikowane zostały w raporcie oraz podręczniku akademickim. W ramach projektu powstała także antologia „Socjologia literatury" wybór najważniejszych tekstów socjologiczno-literackich ostatnich kilku dekad. W 2013 roku zespół zorganizował międzynarodową konferencję „Writing Literature, Reading Society".
Efekty badań opublikowano w trzech książkach:
Badania, które trwały od 2011 do 2015 roku, finansowane były z grantu NCN. Kierownikiem projektu był kulturoznawca dr Piotr Marecki z Instytutu Kultury UJ, a głównymi wykonawcami: literaturoznawca dr Grzegorz Jankowicz z Centrum Badań Humanistycznych, kulturoznawca dr hab. Jan Sowa z Instytutu Polonistyki UJ oraz doktoranci, m.in. mgr Michał Sowiński (Instytut Polonistyki), mgr Alicja Pałęcka (Instytut Socjologii) czy studenci, np. Kaja Puto (MISH). Łącznie w projekcie pracowało około 60 osób.